Vernietigbare of nietige algemene voorwaarden

Wanneer de algemene voorwaarden niet overeenstemmen met de wet zijn bepalingen of de gehele algemene voorwaarden vernietigbaar. De wederpartij kan de rechter vragen om vernietiging in geval van geschil. In sommige gevallen kunnen bepalingen zelfs nietig zijn wanneer de wet overtreden wordt. Het verschil tussen vernietigbaarheid en nietigheid lijkt miniem maar is fundamenteel anders. Het is dan ook van groot belang om dit verschil te kennen voor het gevolg van het toepassing van de een of ander.

Het verschil

Bepalingen in de algemene voorwaarden kunnen vernietigd worden door de rechter en bepalingen kunnen nietig verklaard worden. Dit is een belangrijk verschil omdat er andere gevolgen aan verbonden zijn. In geval van vernietiging blijft de rechtshandeling bestaan (anders dan bij nietigheid), maar heeft de vernietiging gevolgen voor de rechtsgevolgen.
Vernietiging van een beding of de gehele algemene voorwaarden kan geschieden op basis van twee gronden (6:233 BW):

Nietigheid houdt in dat het besluit wordt geacht nooit te hebben bestaan. Dit houdt in dat het besluit nooit genomen had mogen worden. Het gevolg hiervan is dat partijen mogen handelen alsof het besluit nooit genomen is. Er vindt dus geen rechtsgevolg plaats voortvloeiende uit de overeenkomst.  Het evidente verschil met vernietigbaar is dat een vernietigbaar besluit wel genomen had mogen worden maar niet op de juiste manier genomen is. Hierbij moet gedacht worden aan het schenden van bijvoorbeeld totstandkoming formaliteiten. Een van deze verplichten waaraan de totstandkoming moet voldoen volgens de wet is de juiste terhandstelling. Daarnaast is een besluit ook vernietigbaar als het onredelijk of onbillijk is. Het gevolg van vernietigbaarheid is niet dat de overeenkomst ongeldig wordt. De overeenkomst blijft in principe bestaan en geldig. Echter houdt vernietigbaarheid wel in dat er met terugwerkende kracht gehandeld wordt wat kan leiden tot een overeenkomst die juridisch gezien nooit bestaan heeft. Het gevolg in de praktijk hiervan is dat ook de reeds al nagekomen handelingen teruggedraaid zullen moeten worden. Goederen en geld moeten worden teruggegeven aan de ander.

Vernietigbaar beding

Het is dus niet mogelijk om willekeurig iets op te nemen in de algemene voorwaarden. U moet altijd rekening te houden met de wet en de doelgroep. Zo voorkomt u dat de  algemene voorwaarden vernietigbaar zijn. Het is ook mogelijk om slechts een beding te vernietigen. U kunt in uw algemene voorwaarden opnemen dat de andere bedingen dan nog wel geldig zijn. Hiermee beperkt u de gevolgen van vernietiging.

Onredelijk bezwarend

1. Onredelijk bezwarend voor de wederpartij 6:233 (a): een beding in algemene voorwaarden is vernietigbaar indien het, gelet op de aard en de overige inhoud van de overeenkomst, de wijze waarop de voorwaarden zijn tot stand gekomen, de wederzijds kenbare belangen van partijen en de overige omstandigheden van het geval, onredelijk bezwarend is voor de wederpartij.
   -Naar omstandigheden onredelijk bezwarend.
   -De zwarte lijst (de bepalingen die hierin zijn opgenomen zijn altijd onredelijk bezwarend) en de grijze lijst (van deze bepalingen wordt vermoed datze onredelijk bezwarend zijn) (6:236/6:237 BW).
2. Schending van deze eisen levert vernietigbare algemene voorwaarden op. Hoe onredelijk bezwarend een beding is verschilt per doelgroep. U kunt strengere algemene voorwaarden hanteren als de doelgroep grote gevestigde bedrijven zijn. Grote bedrijven worden namelijk beschouwd als professionele partij. Hiervan mag verwacht worden dat zij redelijkerwijs de bepalingen in de algemene voorwaarden kunnen begrijpen. De algemene vooraarden moeten al coulanter zijn indien de doelgroep kleine zelfstandige ondernemers zijn. Als de doelgroep consumenten zijn dan geldt het consumentenrecht. In dat geval moeten die regels gerespecteerd worden in de algemene voorwaarden.

Daarnaast hanteert de wet de grijze en zwarte lijsten. Hierin staan een tal van situaties en bedingen die niet in de algemene voorwaarden mogen worden opgenomen. Wanneer de wederpartij een consument is, dan zijn de zwarte en grijze lijst dwingen. Indien er twijfel bestaat over de vraag hoe een bepaalde clausule moet worden uitgelegd, wordt de voor de consument gunstigste interpretatie gekozen (art. 6:238(2) BW).

Onjuiste ter hand stelling

2. De hoofdregel is dat de wet altijd boven de algemene voorwaarden geldt. De algemene voorwaarden moeten dus in overeenstemming zijn met de wet. Indien dit niet het geval is zijn de algemene voorwaarden vernietigbaar in zijn geheel of gedeeltelijk. Daarnaast stelt de wet twee duidelijke eisen aan algemene voorwaarden. Ten eerste moeten eis de algemene voorwaarden juist ter hand worden gesteld. Ten tweede mogen de algemene voorwaarden niet onredelijk bezwarend zijn.
3. De wederpartij heeft niet op eenvoudige wijze kennis kunnen nemen van de voorwaarden. Dit is uitgewerkt in de informatieplicht van 6:234 BW. Dit is de verplichting van de gebruiker om de wederpartij een redelijke mogelijkheid te bieden om van de algemene voorwaarden kennis te nemen. Dit gebeurd door het ter hand stellen van de algemene voorwaarden. Onderscheid wordt gemaakt met overeenkomsten die via de elektronische weg worden gesloten. In dit geval kunnen de algemene voorwaarden ook elektronisch aan de wederpartij toe komen. Vereist is dat de algemene voorwaarden opgeslagen kunnen worden zodat de wederpartij deze laten nogmaals in kan zien. Wanneer de overeenkomst niet via de elektronische weg wordt gesloten, kan het tevens elektronisch geschieden, maar dan moet de wederpartij er wel uitdrukkelijk mee instemmen.

Concluderend is een nietige overeenkomst dus nooit geldig geweest vanaf het moment van ontstaan en een vernietigbare overeenkomst is in principe geldig totdat er beroep wordt gedaan op vernietigbaarheid. Zodra en beroep is gedaan op vernietigbaarheid is in beide gevallen nooit een geldige overeenkomst ontstaan en heeft er juridisch gezien ook nooit een geldige overeenkomst bestaan.